Trải qua gần 300 năm, bảo vật quốc gia Mộc bản chùa Dâu (Bắc Ninh) còn khá nguyên vẹn 107 ván khắc, đủ số chữ, sắc nét, rõ ràng.
Kiến trúc chùa Dâu ở Bắc Ninh. Ảnh: Linh Boo
Mộc bản chùa Dâu vừa được Thủ tướng Chính phủ công nhận là Bảo vật Quốc gia theo Quyết định số 73/QĐ-TTg ngày 18.1.2024. Chùa Dâu (phường Thanh Khương, TX Thuận Thành) được khởi dựng từ cuối thế kỷ II.
Ngôi chùa là không gian dung hội tinh hoa giữa Phật giáo Ấn Độ khi du nhập vào nước ta với tín ngưỡng bản địa của người Việt, tạo nên một trung tâm tôn giáo tín ngưỡng mang đậm bản sắc dân tộc. Chùa Dâu là nơi truyền đạo; kho tàng kinh kệ của nhiều thế hệ tăng ni nổi tiếng, tiêu biểu là Thiền sư Tì Ni Đa Lưu Chi…
Bảo vật Quốc gia – Mộc bản chùa Dâu gồm tổng số 107 ván khắc là hiện vật gốc duy nhất, độc bản, toàn vẹn và có tính xác thực với nhiều loại hình văn bản như truyền thuyết về Phật Tứ pháp, kể hạnh về Phật Tứ pháp, kinh Phật, các nghi lễ cầu mưa, cầu tạnh, cúng tế các vị Tổ chùa…
Cận cảnh Bảo vật Quốc gia Mộc bản chùa Dâu. Ảnh: Vân Trường
Giới nghiên cứu tạm phân loại mộc bản chùa Dâu thành 13 bộ khác nhau gồm: Cổ Châu hạnh, Cổ châu lục, Cổ Châu nghi, Âm chất giải âm, Nhân quả quốc ngữ, Kỳ vũ kinh, Kỳ vũ hồng ân công văn, Thỉnh Long Vương nghi, Công đức, Mục Liên, Tam giáo, Phù chú và Tồn nghi là những ván chưa xác định được tên gọi.
Mỗi ván khắc có tiết diện hình chữ nhật, hầu hết đều có kích thước trung bình dài từ 40 – 47cm, rộng từ 19 – 24cm, độ dày ván từ 1,5 – 2,5cm; có 92/107 ván được khắc 2 mặt và 15/107 ván khắc một mặt. Một số ván khắc đan xen hình minh họa, bố cục chặt chẽ, hài hòa với phần văn tự.
Mộc bản chùa Dâu được san khắc vào thời Lê Trung Hưng và Tây Sơn kéo dài đến thời Nguyễn. Mộc bản khắc âm bản chữ Hán cổ và chữ Nôm. Kiểu chữ chân phương dễ đọc, đường nét mềm mại, có tính thẩm mĩ cao nên khi in ra giấy dó rất sắc nét.
Một trong những điểm độc đáo của di sản tư liệu mộc bản chùa Dâu là chất liệu ván in đều được làm bằng gỗ cây thị – loại gỗ được dùng phổ biến để làm các loại ván khắc chữ, khắc tranh với đặc điểm vừa nhẹ vừa bền chắc, không bị mối mọt.
Bảo vật làm bằng gỗ thị nên trải qua hàng trăm năm không bị mối mọt. Ảnh: Vân Trường 
Bảo vật được trưng bày trong tủ kính. Ảnh: Vân Trường
Trải qua gần 300 năm, ván khắc ở chùa Dâu vẫn còn khá nguyên vẹn, đủ số chữ, sắc nét, rõ ràng. Qua đó cũng cho thấy tri thức bản địa đạt đến trình độ cao về kỹ năng chọn gỗ và xử lý gỗ trước khi san khắc ván.
Hiện nay, toàn bộ 107 ván khắc gỗ ở chùa Dâu đang được bảo vệ, cất giữ cẩn trọng trong tủ kính khóa kín. Nhân dân và du khách thập phương khi về tham quan di tích có thể chiêm ngưỡng, tiếp cận kho mộc bản giá trị này.
Hiện, các cơ quan chuyên môn đang tiếp tục tham mưu cơ chế, chính sách, xây dựng lộ trình, phương án ứng dụng công nghệ để quảng bá, phát huy giá trị Bảo vật Quốc gia – Mộc bản chùa Dâu. Đến nay tỉnh Bắc Ninh có tổng số 18 bảo vật, nhóm Bảo vật Quốc gia được công nhận.
https://dulich.laodong.vn/kham-pha/moc-ban-hang-tram-tuoi-vua-duoc-cong-nhan-bao-vat-quoc-gia-o-bac-ninh-1305226.html